W
ostatnim okresie dość często pojawiali się w Poradni rodzice, którzy chcieli uzyskać opinię o dysleksji rozwojowej dla dziecka, u którego stwierdzono padaczkę (epilepsję). Według Ustawy MEN, o systemie oświaty, przez specyficzne trudności w uczeniu się, czyli dysleksję rozwojową, należy rozumieć „(…) trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, którzy mają trudności w przyswajaniu treści nauczania, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjno motorycznego i poznawczego, nie uwarunkowane schorzeniami neurologicznymi”.

Zgodnie z tą
definicją, specyficzne trudności w uczeniu się nie mogą być uwarunkowane schorzeniami neurologicznymi. Oznacza to, że poradnie psychologiczno-pedagogiczne nie powinny stawiać diagnozy dysleksji rozwojowej
dzieciom, u których  stwierdzono m.in. padaczkę.

Dysleksja rozwojowa jest równoznacznikiem określenia „specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu” lub „specyficzne trudności
w uczeniu się”, przy równoczesnym, prawidłowym (normatywnym dla wieku dziecka) rozwoju intelektualnym. Trudności te są wynikiem zaburzeń niektórych funkcji poznawczych, percepcyjno-motorycznych i ich integracji. Specyficzne trudności w uczeniu się to termin odnoszący się do zaburzonego funkcjonowania dziecka w szkole, gdy jego postępy w nauce szkolnej pozostają na poziomie istotnie niższym niż oczekiwany, ze względu na wiek życia, wynik pomiaru inteligencji i poziom edukacji.

Do terminu „dysleksja” dodaje się często określenie „rozwojowa”, co oznacza, iż opisywane
trudności występują od początku nauki szkolnej, w odróżnieniu od dysleksji nabytej, tj. utraty już opanowanej umiejętności czytania i pisania, zwykle przez osoby dorosłe, po przebytym, np. uszkodzeniu mózgu.

Przez dysleksję rozwojową rozumie się zespół
zaburzeń w nauce czytania i pisania. Są to zaburzenia specyficzne, czyli wybiórcze, o
ograniczonym, bardzo wąskim zakresie. Mają charakter rozwojowy, co oznacza, że towarzyszą dziecku przez cały proces jego rozwoju. Zaburzenia dyslektyczne są niewspółmierne do wieku, ogólnego poziomu zdrowia, rozwoju umysłowego, zasobu wiadomości i umiejętności szkolnych dziecka, które ma prawidłową motywację do nauki, przebywa we właściwym środowisku wychowawczym, jest uczone  powszechnie skutecznymi metodami dydaktycznymi.

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania, to zespół zaburzeń, na które składają się:

• dysleksja właściwa – zaburzenia, trudności dotyczące czytania;
• dysgrafia – zaburzenia w zakresie technicznej czynności
  pisania, trudności w osiągnięciu
  prawidłowego poziomu graficznego pisma (niedokładne odtwarzanie liter, niedopełnienie
  ich kształtu, złe  proporcje liter w
  wyrazie, brak połączeń liter, brak należytego odstępu między literami i
  wyrazami, brak równomiernego i jednolitego
  położenia pisma, niepoprawne zagęszczenie liter w wyrazach, wyrazów w zdaniu,
  trudności w rozplanowaniu zapisu w obrębie strony, utrzymaniem pisma w liniaturze);
• dysortografia – zaburzenia umiejętności poprawnego zapisu słów,
  problemy z
  opanowaniem ortografii (popełnianie różnego typu błędów: typowo
  ortograficznych, wynikających z nieprzestrzegania znanych uczniowi zasad
  pisowni, oraz błędów specyficznych, takich jak mylenie liter, zastępowanie,
  opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter
  i sylab, pisanie liter i cyfr zwierciadlanie…).

Zaburzenia dyslektyczne mogą
dotyczyć jednego obszaru (np. czytania), bądź obejmować kilka zakresów
jednocześnie (np. czytanie i pisanie – zarówno pod względem ortograficznym, jak
i graficznym).

Według danych
europejskich,  dzieci z dysleksją
stanowią ok. 10–15%. uczniów, w
tym ok. 4%. to przypadki głębokiej dysleksji. Polskie badania określają odsetek
dysleksji na poziomie 9–10%, co oznacza, że  w jednej klasie, około trzech uczniów to
dyslektycy. Wśród dyslektyków jest czterokrotnie więcej chłopców niż
dziewczynek, przez co niektórzy naukowcy zakładają, że dysleksja jest sprzężona
z chromosomem Y, odpowiedzialnym za płeć męską.

Istotne jest,
że z dysleksją człowiek się rodzi i towarzyszy mu ona do końca życia. Dlatego raz postawiona diagnoza dysleksji
rozwojowej nie wymaga badań kontrolnych. Poradnia
psychologiczno-pedagogiczna wystawia dziecku opinię o dysleksji, która jest
ważna na wszystkich etapach edukacji, rozpoczynając od klasy IV – wcześniej, na
etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, mówimy o ryzyku występowania
specyficznych trudności w uczeniu się).

Przyczyny występowania dysleksji nie są w
pełni znane i mogą być odmienne u różnych dzieci. Jednak
również u tego samego dziecka może wystąpić kilka przyczyn jednocześnie. Sądzi
się, że genetyczne uwarunkowania dotyczą 20–30%. dzieci dyslektycznych.

Padaczka (inaczej epilepsja), to
schorzenie przewlekłe, które cechuje się skłonnością do występowania
nawracających, nieprowokowanych napadów. Jest to zespół objawów o wielu możliwych przyczynach. Najwyższa
zapadalność występuje w dzieciństwie i u osób starszych. Padaczki można
podzielić na idiopatyczne (wcześniej nazywane również samoistnymi) i objawowe.
Epilepsja objawowa występuje, gdy znana jest przyczyna dysfunkcji mózgu, taka
jak np. blizny czy guzy. Natomiast epilepsja idiopatyczna jest prawdopodobnie
uwarunkowana genetycznie. Charakterystyczne cechy padaczek idiopatycznych, to
prawidłowy rozwój intelektualny, objawy występujące po raz pierwszy i
ustępujące zwykle w określonym wieku. Problemy współistniejące, to inne
uszkodzenia neurologiczne i niepełnosprawność intelektualna.

Padaczki
dzieli się na wiele różnych zespołów padaczkowych, gdzie jednym z bardziej
znanych jest dziecięca padaczka nieświadomości. Napady występują często, ponad
100 razy dziennie, trwają krótko, rozpoczynają się i kończą nagle. Polegają na
utracie świadomości i ewentualnie np. mruganiu, opadnięciu ramion, oblizywaniu
warg, drapaniu się, automatyzmach ruchowych, zmianie napięcia mięśniowego. U
części chorych pojawiają się również uogólnione napady toniczno-kloniczne (określane są mianem dużego napadu, w trakcie którego
osoba chora traci przytomność oraz upada; mięśnie ulegają bardzo silnemu
napięciu, natomiast głowa odchyla się do tyłu; dochodzi do zatrzymania
oddychania i pojawienia się drgawek głowy oraz kończyn; silne drgawki mogą
doprowadzić do przegryzienia języka, a także do niekontrolowanego oddania moczu
bądź stolca), przeważnie ok. pięć lat później niż napady nieświadomości.
Stan neurologiczny jest prawie zawsze prawidłowy, szczegółowe badania ujawniają
jednak często drobne problemy dotyczące precyzyjnych ruchów i koordynacji. U 30%
dzieci cierpiących na dziecięcą padaczkę nieświadomości mogą wystąpić subtelne
zaburzenia poznawcze. Często pojawiające się napady mogą powodować upośledzenie
zdolności koncentracji uwagi.

Łagodna
padaczka dziecięca (nazywana również padaczką Rolanda – rolandyczną) objawia
się jednostronnymi objawami czuciowo-ruchowymi dotyczącymi twarzy lub okolic
ust i gardła, a także zaniemówieniem i ślinotokiem występującymi wkrótce po
obudzeniu. Świadomość może być zachowana lub zniesiona. Uogólnione napady
toniczno-kloniczne mogą się pojawiać w trakcie snu, stanowiąc jedyny objaw
choroby lub, towarzysząc napadom opisanym powyżej, mogą również wcale nie
występować.

Inteligencja ogólna jest zwykle na średnim
poziomie, choć dokładne testy psychologiczne mogą ujawnić pewne swoiste
utrudnienia w czytaniu i pisaniu, koncentracji uwagi, pamięci i wykonywaniu
zadań wzrokowo-ruchowych. W tym zespole padaczkowym nie zawsze konieczne jest
stosowanie leków. Napady zazwyczaj ustępują przed lub w trakcie okresu
dojrzewania.

Wyraźne cechy
genetycznego uwarunkowania stwierdza się w ok. 20% przypadków epilepsji,
zwłaszcza u dzieci z padaczkami idiomatycznymi.

Padaczka,  a dysleksja rozwojowa.

 

Opracowała: Jadwiga Woś – pedagog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Pułtusku